De Glijboog is het metalen staketsel dat met 2 steunen op de grond is bevestigd. Bij Bruggenhoofd Gent zijn deze glijbogen in de grond mee ingebetonneerd. Bij later gebouwde bunkers, zijn deze meestal op de grond geschroefd en op die manier demonteerbaar. (Zie hierboven een foto van een dergelijke Glijboog aan TPG). Hieronder enkele detailschetsen van deze Glijboog (binnen de website ook vaak als stoel aangeduid).

De Spilschroef is een draadstang diameter 27 mm voorzien van 3 grote moeren met een sleutelbreedte van 70 mm.

De hierop bevestigde moeren waren onderaan een borgmoer gevolgd door de stelmoer. Volledig bovenaan kwam dan de Opsluitmoer.

tussen deze Spilschroef en Glijboog werd de Draaiplaat gelegd. Deze kon dan enkel scharnieren in het schietgat en schuiven over de Glijboog. Het enige dat regelbaar was, was de hoogte van de oplegging van deze Draaiplaat op de Spilschroef. Dit gebeurde door de onderste 2 moeren tegen elkaar aan te spannen op een dergelijke wijze dat de plaat exact lag van hoogte (onderaan borgmoer, daarboven de Stelmoer). De juiste hoogte is deze waarbij de Draaiplaat kwam te liggen bij een hoek van ongeveer 107° ten opzichte van de verticale stand. Eenmaal dit klopt werden de onderste 2 moeren met de borgmoer tegen elkaar getrokken zodat deze niet meer konden bewegen op de draaidstang en de plaat tijdens gebruik van de mitrailleur niet meer zou kunnen zakken. Daarna dient men manueel (niet vastgezet met moersleutels dus) de Opsluitmoer op de draadstang gedraaid en was de Draaiplaat gemonteerd.

Hieronder ziet u twee foto's van een originele Draaiplaat van een verdwenen bunker aan de KW-linie alsook 3 originele plannen van dergelijke plaat (Originele schetsen: Moskou-archieven). Tot op heden zijn er aan TPG geen originele draaiplaten meer gekend (of gevonden). Niets sluit uit dat deze er hier of daar in mogelijks nog volledig afgesloten gevallen of in niet zichtbare toegangssassen, eventueel nog zijn.

Bovenzijde:

De bovenste schets is een detail van een chardomeplaat zoals voorzien aan TPG. Daaronder heeft u een schets van een zo goed als identieke plaat maar zoals ontworpen voor de KW-linie die later werd gebouwd en al meer toeters en bellen kende. De kans is heel groot dat de platen aan TPG uiteindelijk korterbij dat ontwerp zullen gestaan hebben tegen dat ze werden geleverd dan dat ze klopten met wat u hieronder ziet als origineel ontwerp.

Daaronder een nog gerecupereerde plaat van een bunker van de KW-linie. Voorlopig zijn nog geen platen teruggevonden origineel bij TPG horende.

Onderzijde:

Ook deze schets is horende bij de plaat horende bij de KW-linie.

Specifieke zaken zichtbaar op de schetsen en foto's van bovenstaand type Draaiplaten.

• Het grote gat (rechts) om over de Spilschroef te schuiven die in elk schietgat voor mitrailleur van de mitrailleurkamers steeds te vinden was met inbegrip van 3 zware moeren.
• Nog iets meer naar rechts, zie je op beide zijdes van de kop van de plaat nog 2 gaten. Deze dienen om eventueel op deze plaat ook de tweepoot van de Lichte Maxim 08/15 te kunnen opstellen binnen deze bunkers. Bij opstelling op die gaten van de 2-poot, is zijn schietsector identiek met deze van de standaard Zware Maxim 08. De foto linksonder toont duidelijk deze 2 gaatjes. Rechtsonder dit type van Lichte Maxim met het bijhorende kleine 2-pootje die hier dan diende opgezet te worden. Voorlopig heb ik echter geen foto van een dergelijke opstelling met Belgische soldaten.

• Op de zijkant hebben de Draaiplaten aan elke zijde een uitsparing om de slede in plat gelegde vorm, mooi op deze plaat te kunnen aanbrengen en leggen.
• 2 kleinere gaten centraal op de plaat (rond vierkante uitsparing) die gebruikt werden om de mitrailleur vast te zetten op deze draaiplaat door middel van een klemschroef.
• De slede-affuit werd ook met een specifieke haak vastgelegd nabij het midden van de plaat. Dit om te vermijden dat de mitrailleur zou kunnen verschuiven op de Draaiplaat. U ziet deze duidelijk zitten op de plaat met een naar achteren stekend stuk (de haak) en een dwars over de plaat lopend randje achteraan een half-cirkelvormige opstand.
• Onderaan bevinden zich glijbaren waarmee de plaat op de glijboog schuift.

Enkele details op plan aansluitend bij deze draaiplaten:

• Figuur 3: een dwarsdoorsnede van een draaiplaat.
• Figuur 4: detail van de oplegging van de draaiplaat aan de spilschroef.
• Figuur 5: detail van wat men bestempeld als de haak van de plaat. Dit diende om de slede van de zware maximmitrailleur te koppelen aan deze draaiplaat.

Originele plannen van het schietgat voor de opstelling van een mitrailleur, gebruik makend van het chardome

Op die wijze kreeg men onderstaande opstelling.

Nadat de aannemers de chardomes mee gemonteerd hadden met de bouw van de bunkers aan TPG werden er toch nog een aantal chardomes aangepast omdat ze niet exact genoeg geplaatst bleken te zijn. Er dienden aanpassingen te gebeuren bij volgende bunkers: A46, Av3, Av16, Be3, C16 en S6. Bij enkele andere bunkers bleken de metalen platen die op het chardome en de stang geplaatst dienden te worden, te ontbreken. Dit was zo voor de bunkers A42 (1 plaat ontbrak) en C18 (beiden ontbraken).

Op de chardomes waren bij normaal gebruik soms ook merktekens aangebracht om zeer snel te kunnen richten op bepaalde gekende doelen. Aan TPG zijn daar nog nooit restanten van teruggevonden maar ook hier moeten die zeker ooit aangebracht geweest zijn in de meest cruciale bunkers op de linie.

Bij onderstaand bunkertje te Wépion (tussen forten Namen) zijn er wel degelijk van deze aanduidingen nog zichtbaar op het chardome van de bunker.

Detail chardome bunker te Wépion - (Foto: Collectie T. Oliviers)

Alternatieve mitrailleuropstellingen in de bunkers van TPG

De alternatieve mitrailleurs vroegen echter ook om alternatieve opstelmogelijkheden in de bunkers. Hierover is een nota terug te vinden van 12 maart 1936 die onderstaande zaken aankaart. In het hierop volgend bestek vind men deze uit te voeren aanpassingswerken terug:

• De beperkte aanpassing van in totaal 329 mitrailleurafuiten in de bunkers van TPG. Meer gedetailleerd omvatte dit:
  • Het versmallen van de chardomeplaten van 273 mm naar 270 mm
  • Aanpassen van de vastzettingshaken voor deze platen
  • Het verven van de geslepen of bijgevijlde kanten van deze platen
  • Het afhalen en terugplaatsen van deze 329 affuitplaten.
  • Dit aanpassen zou maximaal voor 1/6 van de platen per keer gelijktijdig mogen gebeuren. Er kon dan pas overgegaan worden op een volgende 1/6 van platen eenmaal de vorige waren afgewerkt en teruggeplaatst.

• Aanpassing van 246 schietgaten voor eventueel bijkomende opstelling van Hotchkiss- of Coltmitrailleur. Dit omvatte
  • Het vervaardigen van 512 (256 schietgaten) gewapend betonnen sokkels links en rechts van het schietgat. Hiervan warer er dan
    • 231 schietgaten kregen op die manier sokkels van 55 cm
    • 25 schietgaten sokkels van 25 cm hoog.
  • Deze dienden bovenaan voorzien van eikenhouten blokjes.
  • Het vervaardigen van 256 metalen teerlingen (3e poot voor deze opstelling), vast te schroeven en demonteerbaar op de vloer. Ook deze dienden voorzien van eikenhouten blokjes. De hoogtes dienden identiek te zijn met de betonnen sokkels.
• De aanpassing van 46 mitrailleuraffuiten voor de bijkomende optie om Browning FM30 mitrailleurs te kunnen opstellen. Dit omvatte
  • Het afnemen van de originele 3-hoekige steun op elk van deze chardomepoten.
  • Het aanbrengen van 2 bakjes op deze plaats voor het plaatsen van de achteruitstekende poten van dit type mitrailleur
  • Het bijkomend maken van een holte vooraan in het schietgat voor de vooruitstekende poot van de mitrailleur.
• Het aanpassen van in totaal 11 schietgaten door het beperkt afkappen van de zijkanten en opnieuw vlak zetten van deze omdat ze bij gebruik van de mitrailleur de koeldarm van de mitrailleur belemmerden. Gekende bunkers met deze aanpassing zijn alvast: A1 (Astene) en Be3 (Oosterzele).

Op deze link vindt u de volledige originele lijst met opstelbare wapens in de bunkers voor bovenstaande specifiek gemaakte alternatieve opstellingen voor mitrailleurs in de bunkers van TPG. Deze originele lijst is zeker geen heilig iets want er zitten bunkertjes bij die niet stroken met de realiteit die nog kan teruggevonden worden op het terrein. Kijk voor de afwijkingen die reeds gekend zijn eens bij de opmerkingen onderaan de lijst door mijzelf bijgevoegd.

Buiten deze 2 extra specifiek uitgevoerde aanpassingswerken, zijn er allicht nog een aantal beperkt afwijkende opstellingen toegepast waar helaas heel weinig info over te vinden is. Deze werden in de mate van het mogelijke toegevoegd bij de beschreven opstellingen waar ze het kortst bij aansloten.

Kort aansluitende alternatieve opstellingen voor de Lichte Maxim 08/15 mitrailleur.

• Gebruik van de Lichte Maxim 08/15 op de sledeaffuit van de zware maxim
• Deze combinatie liet toe deze Lichte Maxim identiek te gebruiken als voorheen beschreven de Zware Maxim omdat alles om deze correcte te kunnen opstellen gekoppeld was aan het aanwezig zijn van die specifieke veldaffuit.
• Gebruik van de Lichte Maxim 08/15 door hem rechtstreeks met zijn 2-poot op te stellen op de glijplaat (chardomeplaat)
• Zie hiervoor de 2 gaten aanwezig vooraan de plaat tegen het gat om deze plaat over de spilschroef te schuiven. Hier pasten perfect de 2-poot in van dit type mitrailleur. Het vuurbereik en bijhorende sector waren in dat geval identiek met dit type van mitrailleur.

Bronnen: Voor alle originele plannen: Koninklijk Legerachief - De Moskou-archieven.